Chuyển đổi số không còn là một lựa chọn mà đã trở thành xu thế tất yếu, là động lực quan trọng cho sự phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Với sự quyết tâm chính trị mạnh mẽ, Việt Nam đã khởi động hành trình này một cách bài bản và đạt được những thành tựu ban đầu rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, con đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức và “điểm nghẽn” cần được tháo gỡ để tạo ra sự bứt phá thực sự.
Những thành tựu bước đầu định hình diện mạo số quốc gia
Cam kết của Việt Nam đối với chuyển đổi số được thể hiện rõ nét qua việc Chính phủ ban hành “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”. Chương trình này đã đặt ra nền móng vững chắc, giúp định hình một cách có hệ thống cả ba trụ cột: Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Những nỗ lực này đã mang lại kết quả cụ thể. Về mặt Chính phủ số, Cổng Dịch vụ công quốc gia đã trở thành một điểm sáng, kết nối các hệ thống từ trung ương đến địa phương, cung cấp hàng ngàn dịch vụ công trực tuyến, giúp người dân và doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí. Cùng với đó, các cơ sở dữ liệu quốc gia cốt lõi như dân cư, đăng ký doanh nghiệp đang dần được hoàn thiện, tạo nền tảng cho việc chia sẻ dữ liệu và phát triển các dịch vụ mới.
Về kinh tế số, đây đang nổi lên như một động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế. Thương mại điện tử và các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt đã có sự phát triển bùng nổ, thay đổi thói quen tiêu dùng của người dân. Nhiều doanh nghiệp công nghệ “Make in Vietnam” cũng đã ra đời, từng bước khẳng định năng lực cạnh tranh.
Về xã hội số, hạ tầng số đã có bước tiến vượt bậc. Mạng Internet băng rộng cáp quang đã phủ sóng đến hầu hết các xã, mạng di động 4G phủ sóng toàn quốc và Việt Nam cũng đang tích cực thử nghiệm thương mại hóa 5G. Tỷ lệ người dân sử dụng điện thoại thông minh và Internet ở mức cao là điều kiện lý tưởng để thúc đẩy một xã hội số toàn diện.
Nhận diện những ‘điểm nghẽn' cốt lõi trên con đường chuyển đổi số
Bên cạnh những thành quả tích cực, quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, được xem là những “điểm nghẽn” cần tập trung tháo gỡ.
Thách thức lớn nhất và cấp bách nhất chính là nguồn nhân lực số. Việt Nam đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là các chuyên gia trong những lĩnh vực công nghệ lõi như Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data) hay an ninh mạng. Bên cạnh đó, kỹ năng số của một bộ phận lớn người lao động và cả cán bộ, công chức vẫn còn hạn chế.
Thứ hai, thể chế và hành lang pháp lý cho chuyển đổi số vẫn chưa hoàn thiện và đồng bộ. Nhiều quy định vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ, gây khó khăn cho việc triển khai các mô hình kinh doanh mới, các hoạt động giao dịch trên môi trường số.
Thứ ba, vấn đề an toàn, an ninh mạng ngày càng trở nên nhức nhối. Các cuộc tấn công mạng, lừa đảo trực tuyến, rò rỉ dữ liệu cá nhân gia tăng cả về số lượng và mức độ tinh vi, gây hoang mang và làm xói mòn lòng tin của người dùng vào môi trường số.
Ngoài ra, các hạn chế khác bao gồm hạ tầng số phát triển chưa đồng đều giữa các vùng miền, nhận thức về chuyển đổi số chưa thực sự sâu rộng, và nguồn lực đầu tư còn hạn hẹp, đặc biệt đối với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Định hướng và giải pháp đột phá để tăng tốc trong tương lai
Để vượt qua các thách thức và tăng tốc quá trình chuyển đổi số, Việt Nam cần tập trung vào các giải pháp chiến lược và đồng bộ.
Trước hết, cần ưu tiên hoàn thiện thể chế, chính sách, tạo ra một hành lang pháp lý thông thoáng, minh bạch cho các hoạt động số, đặc biệt là các quy định về định danh và xác thực điện tử, giao dịch điện tử và bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Song song đó, phải tiếp tục phát triển hạ tầng số hiện đại, đồng bộ, tập trung vào mạng di động 5G, hạ tầng điện toán đám mây và các trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế. Đồng thời, thúc đẩy mạnh mẽ việc xây dựng các nền tảng số dùng chung và cơ chế chia sẻ, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan, tổ chức.
Giải quyết “điểm nghẽn” về nhân lực là nhiệm vụ sống còn. Cần có chiến lược quốc gia về phát triển nguồn nhân lực số, đổi mới toàn diện công tác đào tạo từ bậc phổ thông đến đại học, kết hợp với các chương trình đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho người lao động.
Cuối cùng, phải xem an toàn, an ninh mạng là yếu tố tiên quyết, không thể tách rời của chuyển đổi số. Cần nâng cao năng lực quốc gia về phòng chống tấn công mạng và tăng cường truyền thông để nâng cao nhận thức, kỹ năng tự bảo vệ của mỗi người dân trên không gian mạng.